A@W Newsletter

Historische plaatsen in steden een nieuwe bestemming geven is actueel. Een mooi voorbeeld daarvan vinden we in Gent, waar de functie van de gekende Leopoldskazerne volledig omgebogen werd. In 2019 werden de werken gestart voor deze nieuwe plaats voor wonen, leven en beleven. Vanaf maart wordt het ene na het andere volume ingenomen door heel diverse gebruikers.

door Jan Hoffman

Op de site treffen we een mix aan van gebouwen. Daarbij onder meer woningen, een stadshotel, een aantal stadswoningen en een nieuw, centraal provinciehuis. Dit alles omkadert een groene binnentuin die het voormalige paradeplein vervangt en omgevormd werd tot stedelijk buurtpark dat bereikbaar wordt gemaakt via die omliggende straten.

Het masterplan werd opgemaakt door de architectenbureaus B2Ai architects, 360 Architecten en Sergison Bates Architects. Zij werkten samen met DELVA Landscape Architects (private tuinen) en Buro landschap (binnenplein), terwijl de projectontwikkeling in handen lag van Ciril, Matexi en Democo.

De site bestaat uit een mix van gebouwen, die het groen omkaderen. Dit is gebouw B, gerenoveerd tot appartementen, gezien vanaf het binnenpark in wording.

Centrale verzonken patio

Wij klopten voor wat meer uitleg over dit project aan bij B2Ai architects, dat niet enkel instond voor een deel van de architectuur, maar dat tegelijkertijd ook de interieurinrichting van de gemene delen van de privatieven voor zijn rekening nam. Senior Projectarchitecte Sandra Ghesquiere geeft meer uitleg over deze prestigieuze ingreep in het Gentse stadsweefsel.

“Er werd in 2015 door de Provincie Oost-Vlaanderen, Dienst Gebouwen, gevraagd om een ontwerp in te dienen dat getuigt van een toekomstgerichte visie op belangrijke stedelijke functies zoals woonruimte voor alle generaties, groenruimte, cultuur en duurzaam toerisme. De opdrachtgever koos voor ons gezamenlijk ontwerp met een centrale verzonken patio als blikvanger voor dit gecondenseerde stadsknooppunt, waar alle functies elkaar voor talloze jaren moeten versterken. De oorspronkelijk gesloten kazerne fungeert voortaan als een open provinciehuis en nieuwe stadspool”, wordt ons meegegeven.

De nieuwe inkom in de perimetermuur van de achterliggende woning.

De Leopoldskazerne heeft een bewogen geschiedenis achter de rug en daar werd bij de herbestemming nauwgezet rekening gehouden. De oorsprong van de kazerne moet gezocht worden bij het begin van de 19^de eeuw, toen de Hollandse machthebbers een grote opgehoogde citadel bouwden om Gent te verdedigen tegen de dreigende legers van Napoleon. Dit bolwerk maakte vanaf 1870 plaats voor een groot park - het ‘Citadelpark’ - waarin vandaag onder meer het Museum voor Schone Kunsten, het SMAK en het ICC gevestigd zijn.

De gebouwen van de Kazerne zelf werden opgetrokken tussen 1890 en 1905, in een ontwerp van de architecten Modeste de Noyette en Otto Geerling. Het in romantische, eclectische stijl uitgewerkte geheel heeft een oppervlakte van ruim 2 hectare en herbergde indertijd ongeveer 1.300 militairen. Vanaf eind oktober 1955 werd de Leopoldskazerne bemand door het Centrum van de Gezondheidsdienst (CGD), de kern van wat later de Koninklijke School van de Medische Dienst zou worden.

Smeltkroes van stedelijke functies

“De hele site is opgenomen in de inventaris bouwkundig erfgoed, maar had wel dringend nood aan een nieuwe, duurzame bestemming. Een verdedigingsbolwerk moest omgetoverd worden tot een uitnodigend trefpunt voor iedereen en daarom bogen we de oorspronkelijke functie van de Leopoldskazerne resoluut om”, gaat mevrouw  Ghesquiere verder. “Het eindresultaat is een smeltkroes voor alle stedelijke functies.”

In het interieur werden de oude, karaktervolle elementen behouden (hier een foto in de traphal gebouw B). Er werd rekening gehouden met aanwezige spitsbogen, gietijzeren trappen en booggewelven.

“Bekijk je het masterplan, dan valt onmiddellijk op hoe het oorspronkelijke gesloten militaire bolwerk helemaal opengegooid is voor de buitenwereld. Naast de voormalige hoofdtoegang naar het Paradeplein (zijde hotel) wordt de perimetermuur op vier bijkomende plaatsen (zijde woningen) opengebroken om vanaf de omliggende straten toegang te geven tot het omsloten binnengebied. Tenslotte wordt ook aan de ringzijde, ten zuiden, doorheen het nieuwe Provinciehuis een doorsteek mogelijk gemaakt.

Alle gebouwen en open ruimten krijgen zo hun eigen plaats in het buurtleven en het vroegere verharde plein is omgetoverd tot een buurtpark, waar een (in)formeel en spontaan buurtleven kan plaatsvinden.

Op het niveau van het residentiële programma treffen we een 80-tal appartementen aan die verspreid liggen over twee gebouwen. Deze gebouwen delen telkens een langwerpige gemeenschappelijke tuin met een aantal grondgebonden woningen. Deze compacte terraswoningen hebben een ‘voordeur’ in de perimetermuur langs de straatzijde en verhogen opnieuw het contact met de omgeving.  Verder zie je ook werk- en woonruimtes, een kinderdagverblijf, ateliers en een belevingshotel. Centraal in de binnentuin ligt een verzonken patio waarrond zich ateliers en werkplaatsen van de multifunctionele ondergrondse ruimte van de Provincie bevinden.

Aanpak interieur gemene delen

Interessant is tegelijkertijd even te bekijken hoe het interieur van de gemene delen van de privatieven werd aangepakt. Ook daar is duidelijk hoezeer er rekening werd gehouden met het oorspronkelijke gebouw, binnen de brandweertechnische vereisten: “We streefden ernaar de oude, karaktervolle elementen in de gebouwen te behouden en hielden dus rekening met aanwezige spitsbogen, gietijzeren trappen en de booggewelven. Waar nieuwe toevoegingen nodig waren, grepen we terug naar het natuurlijke materiaal hout. Dit gebruikten we zowel bij de trap op de hoogste verdieping als bij de beglaasde deurgehelen. De bestaande rode gevelstenen en rode tegels in de gangen behielden we zoveel mogelijk en waar nodig voerden we ook herstellingen uit. De nieuwe verlichting werd gekozen om zo weinig mogelijk op te vallen. Het gaat om heel fijne, zwarte lijnverlichting, deels verticaal ter hoogte van de trap en horizontaal naast de trap.”

Beeld genomen in de aan te leggen binnentuin tussen gebouw B en de nieuwe woningen achter de Kazernemuur.

Visuele band met Citadelpark

Aan de Charles de Kerckhovelaan, aan de ‘kop’ van het complex (met een bruto vloeroppervlakte van 57.600 m²), is de muur bijna volledig opengebroken. Hier bereik je het nieuwe provinciehuis via een binnentuin, die een visuele band schept met het Citadelpark. Dit provinciehuis bestaat uit een onthaal en cafetaria, de diverse administratieve diensten en de vergaderzalen voor de provincieraad en de deputatie. Nog wat verder tref je de logistieke diensten, de uitleendienst, het archief, de depotruimte en een onderliggende parking aan. Alles samen is dit goed voor 30.000 m² voorzieningen, die ook voor derden kunnen openstaan.

Het complex wordt opgeleverd in diverse fases.

“De woningen van de eerste fase worden opgeleverd in maart van dit jaar”, besluit de architecte. “Daarna volgt het Provinciehuis in de tweede helft van dit jaar en tot slot het hotel, dat  half 2024 in gebruik zal genomen worden.”

De woongelegenheden werden voorzien van terrassen, hier kijk je uit op het nog aan te leggen centrale park tussen de gebouwen.

Alles foto's © Sandra  Ghesquiere (iov B2Ai)