Op donderdag 28 september 2023 geven architecten Aleksander Kongshaug (GXN) en Christian Veddeler (3XN) op Architect@Work Amsterdam een lezing over de volgende stappen in circulair en biobased bouwen. Architectenweb sprak Kongshaug alvast kort over waar hij zich bij GXN momenteel op richt.
door Michiel van Raaij, hoofdredacteur Architectenweb
Foto © Adam Mørk
“Met GXN doen we ontwerpend onderzoek op een schaal waarop we dat waar kunnen maken”, begint architect Aleksander Kongshaug van GXN. “Als het op die kleinere schaal werkt, dan kan het later bij 3XN ook op grotere schaal toegepast worden.”
Een voorbeeld dat hij noemt is de volledig houten vleugel van een hotel dat ze in Denemarken ontworpen hebben. Vierentwintig hotelkamers, draagconstructie uit CLT en Glulam, isolatie uit houtvezel, houten gevelbekleding. De extra stap die ze daarbij gezet hebben, is om ook de cutouts uit de CLT-panelen, bijvoorbeeld voor de deuren, te gebruiken om daar tafels van te maken voor in de hotelkamers.
Foto © Adam Mørk
Bij een volgend project, in Brussel, kijkt GXN nu of het cutouts en ander restmateriaal uit de Europese houtindustrie kan gebruiken om daar een groter project mee te bouwen. Afval als bouwmateriaal dus.
Is bouwen met hout uiteindelijk de toekomst? “Het is niet de oplossing voor alles”, geeft Kongshaug aan. “Vooral bij grotere en hogere gebouwen heeft een volledig houten constructie z’n beperkingen en werkt een hybride constructie beter, bijvoorbeeld met een betonnen basis en een opbouw van hout.”
.jpg)
Foto © Hampus Berndtson
Foto © Hampus Berndtson
Naar een ander beton
“Hoewel een afscheid van de betonindustrie de impact van de bouw op onze planeet aanzienlijk zou verminderen, is het niet realistisch om te denken dat we daar onmiddellijk en volledig afscheid van kunnen nemen”, stelt Kongshaug. “We kunnen wel minder beton gebruiken en in de samenwerking met de betonindustrie blijven aandringen op de verduurzaming van het materiaal.”
“Slimme, modulaire constructies zijn ook een denkrichting, zodat constructies weer uit elkaar zijn te halen en elementen weer gescheiden kunnen worden”, gaat hij verder. “Wij zijn regelmatig betrokken bij projecten waarbij bouwdelen gesloopt worden die nog geen dertig jaar oud zijn. Met die bouwdelen op zich is niets mis. Het gaat dan om gebouwen die niet aangepast kunnen worden aan de nieuwe vragen vanuit de maatschappij en de markt. De bouwdelen zitten vast in de gebouwen, die kunnen er niet zomaar uitgehaald worden. Daarom wordt alles dan maar gesloopt. Door de mogelijkheid van demontage in het ontwerp mee te nemen, kunnen we betonconstructies aanpasbaar en dus toekomstbestendig maken.”
“Tegelijkertijd moeten we ook onderzoeken of we beton op een andere manier kunnen maken, bijvoorbeeld door inzet van bacteriën”, vertelt Kongshaug. “BioMason, uit de Verenigde Staten, heeft een proces ontwikkeld waarin bacteriën uit zand een soort zandsteen kunnen maken. Het bedrijf is in staat om met dezelfde bacteriën ook een soort lichtgewicht beton te maken. Afgelopen jaar hebben we met hen gekeken hoe dat proces opgeschaald kan worden, hoe we met dat materiaal bijvoorbeeld kolommen kunnen maken. In 72 uur ontstond een materiaal dat twintig procent lichter is dan beton, maar ook drie keer sterker. Een soort beton, maar dan zonder hoge CO2-uitstoot.”
Biobased bouwmaterialen
GXN heeft in de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar allerlei soorten biobased materialen. In samenwerking met de koepel van boerenbedrijven in Denemarken heeft het een modulair bouwsysteem ontwikkeld dat gebruikmaakt van reststromen, zoals de stengels van tomatenplanten, zeegras, houtvezels en zeewier.
Foto © 3XN / GXN
Zelf kijkt Kongshaug de laatste tijd vooral naar de bestaande constructies die al op de locatie staan. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat bepaalde delen daarvan hergebruikt kunnen worden in het nieuwe gebouw? En als dat niet kan, hoe kunnen we er dan voor zorgen dat die materialen opnieuw gebruikt worden?
Foto © 3XN / GXN
In Kopenhagen zit GXN onder hetzelfde dak als 3XN, en fungeert het als de R&D-tak van dat bureau, maar zakelijk gezien houdt het de eigen broek op. Ongeveer de helft van de ontwerpende onderzoeken wordt uitgevoerd in opdracht van de publieke sector, de andere helft wordt gedaan voor zakelijke opdrachtgevers. Er werken zo’n twintig onderzoekende ontwerpers bij GXN, want het draait steeds om onderzoek dat meteen ook toegepast wordt. Kongshaug: “We brengen het altijd in de praktijk.”
Architect@Work Amsterdam vindt plaats op woensdag 27 september en donderdag 28 september 2023 in Taets op het Hembrugterrein in Zaandam. De lezing van architecten Aleksander Kongshaug (GXN) en Christian Veddeler (3XN) vindt plaats op donderdag om 16:30u.
Architect@Work is gratis te bezoeken na registratie. Ga naar www.architectatwork.nl en registreer je met de code 21305.