Nadat het eerdere vestigingen opende in Lommel en Leuven nam Flanders Make in Kortrijk begin november 2023 een gloednieuw centrum voor technologisch onderzoek en innovatie voor de maakindustrie in gebruik. Dit nieuwe Flanders Make-gebouw is een rechthoekig volume met vijf verdiepingen, met een bouwprogramma dat enerzijds uit labo-, onderzoeks- en productieruimtes bestaat en anderzijds uit vergaderzalen en kantoorfuncties. Het is opgetrokken in een ‘nieuw’ stadsdeel, dat van het centrum gescheiden wordt door de Leie en een spoorlijn.
door Jan Hoffman
Als strategisch onderzoekscentrum voor de maakindustrie ondersteunt Flanders Make de Vlaamse maakindustrie bij zijn innovering en versteviging van de internationale concurrentiepositie. In Kortrijk – meteen de grootste van alle vestigingen – had de bouwheer een specifiek doel voor ogen: dit moest een plaats worden waar bedrijven de nieuwste technologieën en productiemethodes kunnen uittesten en waar ze begeleid worden bij het optimale investeringstraject voor hun productieomgeving. De centrale boodschap die Flanders Make wil uitdragen is dat bedrijven die succesvol willen zijn meer dan ooit moeten inzetten op de digitale en groene transformatie en vooral innovatie.
Een dergelijke doelstelling heeft uiteraard nood aan een gebouw met een heel specifieke architectuur. Daarom schreef men een wedstrijd uit, waarna het ontwerp en de uitvoering toegewezen werden aan twee nauw samenwerkende architectenbureaus: Jaspers-Eyers Architects voor het ontwerp en Modulo Architects voor de opvolging van de uitvoering. De specifiek opgerichte NV ‘Stadion’, bestaande uit de promotor ION HOLDING en aannemer Stadsbader NV, realiseerde samen met de architecten aan de Graaf Karel de Goedelaan 16-18 een flexibel gebouw met een aanpasbare binnenkant, waarin duurzaamheid centraal staat. Het volume telt in totaal 7.948 m², waarvan 5.642 m² bovengronds en 2.307 m² ondergronds.
.jpeg)
We kloppen voor meer uitleg aan bij Max Herman, Head of Design en partner bij Jaspers-Eyers Architects, die instond voor het ontwerp van het gebouw en de opvolging tot en met de bouwaanvraag. Modulo nam de verdere uitvoering voor zijn rekening, maar de beide architectenbureaus hadden wel van begin tot eind een wisselwerking op het vlak van de esthetische keuzes.
Horizontaal gelaagde architectuur
De heer Herman benadrukt hoe hij, later bijgestaan door zijn collega Bruno Poelman, vooral een driedimensionaal gebouw ontwierp, met een horizontaal gelaagde architectuur: “In dit rechthoekig volume met vijf verdiepingen zijn alle ruimtes en functies gestapeld en dusdanig bij elkaar gebracht dat er een sterke onderlinge relatie ontstaat. Zo omringden we de meeste labo-, onderzoeks- en productieruimtes met kantoren en vergaderruimtes om inkijk toe te laten en een open gevelbeeld te garanderen. Daarnaast loopt de circulatiezone aan de voorzijde van het gebouw door tot op de bovenste verdiepingen, met doorzichten naar binnen en buiten.”
“We opteerden voor 3,5 meter hoge standaardniveaus, met de meeste labo-, onderzoeks- en productieruimtes op de benedenverdiepingen en de kantoor- en vergaderfuncties hogerop. Centraal staat wel een ver doorgedreven schranken en verwevenheid, waarbij sommige labo’s zelfs over drie verdiepingen lopen. Ondergronds voorzagen we een parkeerniveau met daarin plaats voor 100 fietsen, 70 wagens en laadpalen voor elektrische voertuigen.”
Ruimtelijke en structurele flexibiliteit
Uit de uitleg onthouden we bovenal dat de architecten mikten op een zo groot mogelijke ruimtelijke en structurele flexibiliteit.
“De klant wilde een maximaal aantal groei- en krimpscenario’s”, verduidelijkt de heer Herman. “We kozen voor grote overspanningen en perifere kolomondersteuning voor de creatie van aanpasbare open ruimtes. De vorm en volumetrie van het gebouw zijn uiteraard onveranderlijk, maar voor het overige is in technisch en functioneel opzicht haast alles mogelijk. Zo kunnen de labo’s snel en efficiënt omgevormd worden naar kantoren en vice versa.”
“We bestudeerden uiteraard eerst een enkele jaren eerder opgetrokken Flanders Make-gebouw in Leuven, alleen zo konden we de klant optimaal inschatten. We vonden daar veel goede dingen, maar ook een aantal minder geslaagde zaken. Kort samengevat besloten we vooral te werken op de diverse stromen in dit multi-tenant gebouw. Het gaat in Kortrijk letterlijk om een ‘custom made’ project, waarbij het volume continu illustreert hoe het een open huis is dat zoveel mogelijk de brug slaat met andere bedrijven. Hier gaat het om het bevorderen van samenwerking en co-creëren!”
Bijzonder uitnodigend
Wat opvalt van buitenaf is een grote openheid. Het gebouw beschikt over een transparante, in gemakkelijk demonteerbare prefabelementen opgetrokken gevel, die volledig gericht is op een - nog aan te leggen - binnenplein. Dit is geen toeval. In de opdracht stond immers dat de dynamiek van Flanders Make en de interne verwevenheid ook tot uiting moesten komen in de gevelarchitectuur. Zo krijgen zowel het gebouw als de rest van de site een sterke identiteit.
“Natuurlijke lichtinval creëren we aan de hand van strategisch gepositioneerde raampartijen en -stroken. Overal geniet de gebruiker van een aangename natuurlijke lichtinval, dus ook in de labo-, onderzoeks- en productieruimtes. Voor de gesloten geveldelen opteerden we voor strak, architectonisch beton”, reageert Max Herman. “Onder meer zo bereikten we de door de klant gevraagde moderne en dynamische look & feel en werd dit allesbehalve een gesloten bunker.”
Ingeplant in ‘nieuw’ stadsdeel
Speciaal aan de site is de inplanting ervan. Dit is een ‘nieuw’ stadsdeel, waar de stad Kortrijk zwaar inzet op campuswerking, met de Graaf Karel de Goedelaan als centrale as. Eer zijn al een aantal afzonderlijke campussen, maar het is heel duidelijk dat dit nog een ‘work in progress’ is.
“Mettertijd zullen er diverse clusters met binnenpleinen ontstaan”, legt Max Herman uit. “Het gebouw van Flanders Make maakt deel uit van de eerste cluster. Op termijn zal er steeds meer ruimte vrijgemaakt worden voor groene en zachte mobiliteit. Hierbij zal een reeds gebouwde voetgangers- en fietserstunnel onder het spoor de link leggen met de nieuwe zwembadsite en het overige deel van de binnenstad. Het project mag hier en daar wat vreemd ingeplant lijken, maar schijn bedriegt, alles kadert in het masterplan van de stad. Een voorbeeld: een deel van het gebouw in de cluster is nu nog te zien vanuit de straatzijde, maar dit verandert als het binnenplein er komt. Zo zie je het gebouw in de toekomst veel meer van de zijkant.”
“Overigens: omdat ook de scheiding van de verschillende circulatiestromen belangrijk was, situeerden we de functies met nood aan laad- en losfaciliteiten, toegangspoorten en goederenliften aan de kant van het spoor en de rivier. Zo stoort de logistieke bedrijvigheid de fraaie aanblik van het gebouw niet. In dit verband kan ik nog meegeven dat er hier een zeldzame, kleine aanpassing van de plannen kwam. Aan de kant van de spoorweg schakelden we over op een iets zwaardere sokkel, zodat het volume robuuster werd, en verminderden we de hoeveelheid glas enigszins.”
Lat ligt hoog op vlak van duurzaamheid
We gaven aan dat Flanders Make bijzonder veel belang hecht aan duurzaamheid en dat het dit uiteraard ook in zijn gebouw maximaal tot uiting wilde zien komen. De lat werd bijzonder hoog gelegd.
“Dit gebouw voldoet aan de BEN-normen”, besluit Max Herman. “Dit bereikt het door het gebruik van zowel hoogrendementsglas, dikke isolatiepakketten als energie-efficiënte technieken zoals zonnepanelen, een BEO-veld met warmtepompen, klimaatplafonds, een ventilatiesysteem D en regenwaterrecuperatie. Ik geef in dit verband nog mee dat we voor de nodige technische studies een beroep deden op ingenieursbureau Istema.”
Alle beelden © Jaspers-Eyers Architects